Onbezorgd als de vogel en de lelie

Beschrijving

ONBEZORGD ALS DE VOGEL EN DE LELIE.

Recensie Kerkblad voor het Noorden.

Om verwarring te voorkomen: het nu te bespreken boek is deel 9 maar het is het tweede boek dat verscheen in de reeks ‘Kierkegaards toespraken’. Inmiddels zijn er nu vier delen uitgebracht. Met Søren Kierkegaard (1813-1855) komen we in aanraking met een boeiende persoon. Over deze filosoof die zichzelf vooral zag als religieus schrijver zijn heel wat boeken geschreven. Zelf heeft hij ook een boekenkast vol geschreven. Het werk van Kierkegaard is een voortdurend protest tegen de bedreiging van de mens die zelf verantwoordelijk is. Menselijke vrijheid is volgens Kierkegaard uiteindelijk terug te voeren tot de vrijheid om te handelen in absolute gehoorzaamheid aan God of om te handelen in ongehoorzaamheid. Je vindt Kierkegaard met opgeheven vinger op je pad wanneer je wegvlucht in het leven van alledag, onderduikt om te ontkomen aan jezelf, aan wie je bent, aan je mogelijkheden. Een mens kan vluchten waartoe hij geroepen is: vrij te zijn. Het risico is dat een mens zijn vrijheid wel aanvaardt en er vervolgens in op gaat. Vluchten voor de vrijheid óf er in opgaan. Beide wegen wijst Kierkegaard af. Een mens komt tot zijn recht als hij zich in alle vrijheid bindt aan wat onwankelbaar is. Dat noemt Kierkegaard gehoorzaamheid. Een mens wandelt tussen twee polen: binding en vrijheid, traditie en individu. Verlies je één van die polen uit het oog dan ontspoor je, dan leef je niet echt.

Dit als korte en beperkte introductie op het boek dat we hier bespreken. In Onbezorgd als de vogel en de lelie staan zeven toespraken van Kierkegaard. Het woord onbezorgd staat in de titel. Het gaat in elke toespraak om ‘zorgen’. Zorgen van de armoede, de overvloed, de geringheid, de hoogmoed, de overmoed, de zelfkwelling en – in de laatste toespraak – de zorgen van besluiteloosheid, wankelmoedigheid en troosteloosheid. De vogel en de lelie – ze verwijzen naar het evangelie naar Matteüs (6:24-34). Kijk naar de vogels in de hemel… Let op de lelies van het veld… De oorspronkelijke titel van het boek luidt (vertaald): de zorgen van de heidenen. In de inleiding vertelt Kierkegaard dat de lelie en de vogel geen heidenen zijn. Maar het zijn ook geen christenen. En juist daarom zijn die vogel en lelie zo geschikt om behulpzaam te zijn bij het onderwijs in het christendom. ‘Kijk naar de lelie en de vogel, dan kom je erachter hoe de heidenen leven, want die leven nu juist niet als de vogel en de lelie. Leef dus als de lelie en de vogel, dan ben jij een christen – wat de lelie en de vogel niet zijn en ook niet kunnen worden.’ Ja, deze denker zet ons wel aan het denken. Waarom heeft een heiden (tussen haakjes: wanneer gebruiken wij vandaag de dag dat woord nog?) zorgen. In de eerste toespraak waarin het gaat over de zorgen over de armoede legt hij uit waarom. Een vogel is in de armoede zonder de zorgen van de armoede – hij zwijgt. Een christen is in de armoede zonder de zorgen van de armoede, maar over zijn armoede spreekt hij niet, integendeel, hij spreekt over zijn rijkdom. Een heiden heeft de zorgen van de armoede. In plaats van in de armoede zonder zorgen te zijn is hij ‘zonder God in de wereld’. Hij zwijgt niet zoals de zorgeloze vogel. Hij spreekt niet zoals een christen, die over zijn rijkdom spreekt. Hij heeft en weet eigenlijk niets anders om over te spreken dan de armoede en de zorgen die daarbij horen (pag.23). En een rijke christen dan? Die realiseert zich dat geen mens in diepere zin iets bezit, dat niemand iets heeft behalve wat hem gegeven is. Geen bezit om het te behouden maar in bruikleen, toevertrouwd goed (pag.36). Zo houdt Kierkegaard ons de vogel en de lelie voor. Kierkegaard schreef ook een uitleiding. De slotwoorden daarvan wil ik u graag meegeven: de lelie en de vogel: ze hebben geen diploma’s behaald, maar toch zijn ze door God uitgekozen. Een mooi verzorgd boek is het. Laat u eens meenemen door deze bevlogen denker. Nee, het zijn geen preken. Nee, er is geen sprake van nauwgezette exegese. Maar het boek zit wel vol diamantjes waar een christen zijn of haar voordeel mee kan doen. Kijk naar de vogels. Zie naar de lelies. Vader zorgt!

Groningen                 N. Vennik.

Zorgen , wie heeft ze niet?
Ze zijn menselijk en alledaags. De meest uiteenlopende zaken baren ons zorgen.
In dit boek schrijft Kierkegaard over heel verschillende. Soms vanuit tegengestelde levensomstandigheden, bijvoorbeeld de zorgen van armoede en rijkdom. Maar ook de zorgen waarme mensen geneigd zijn zichzelf te kwellen.
Hij leert je kijken naar de ‘leermeesters van Godswege’ de vogel en de lelie. misschien kunnen zij ons leren om niet bezorgd te zijn, of in ieder geval minder. een boek vol ernst, soms met humor, soms vlijmscherp, geschreven vanuit een eerlijke en sublieme opmerkingsgave.
Kierkegaard kijkt naar mensen, maar allereerst naar zichzelf.

Naast filosofische boeken schreef Kierkegaard ook toespraken. Ze zijn bedoeld voor ‘die ene’ die voor zichzelf lezen wil. die zich wil laten toespreken.